(Toplumsal İlişkiler 482)
وَقَالُوا لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ اَوْ نَعْقِلُ مَا كُنَّا فٖٓي اَصْحَابِ السَّعٖيرِ
“(Keşke) “Eğer biz (gerçekleri) dinleyip duyan ve akıl edip anlayan kimseler olsaydık, bu azgın ateşe girenlerin arasında bulunmazdık” diyerek (itiraf ve pişmanlıklarını ortaya koyacaklardır).” (Mülk/10)
Hz. Mevlana der ki; “aklın varsa başka bir akıl ile dost ol!” Peki neden? Adamın aklı var mı var, ama yine de bir başka akla niye ihtiyaç duyuluyor ki?
Akıl tek başına Mevlana hazretlerinin ifadesiyle ‘çamura batmış eşeğe’ benzer. Kendini bir şey zanneder. Bu kibir,gurur böbürlenme ve ukalalalık sahibine zarar verir.
Bu sözlerimiz yanlış anlaşılmamalı, sanki akla karşıyız gibi bir mana çıkarılmamalıdır. Tam tersini söylüyoruz akıl olmadan asla olmaz. Aklı ve mantığı asla saf dışı bırakamayız.
Söylediğimiz aklınızı bir akılla dost edinerek daha iyiyi ve doğruyu bulmaktır. Neden? Hani derler ya, akılları pazara çıkarmışlar herkes yine kendi aklını beğenmiş. Çünkü insanın tek kendi aklıyla iş yapmasında kibire, kendini beğenmişliğe düşme tehlikesi vardır.
Bu yüzden aklınızı peynir ekmekle yememek için meselelere bakış açımızda her zaman istişare (akıl danışma) mutlaka olması gerekir. Dünün olduğu gibi bugünün de en büyük zaaflarından biridir bu meşveret olayı. İnsanlık her geçen gün bu dersten daha da çoğalan bir davranışla sınıfta kalmaktadır.
“Eğer
aklın varsa, başka bir akılla dost ol ve onunla meşveret et
İki
akıl sayesinde birçok beladan kurtulur, göklerin doruğuna ayağını
koyarsın
Salihler
güruhu ile meşveret et, peygambere gelen “onlarla meşveret et”
emrini bil
“İşleri
meşveretledir” ayeti şunun içindir; çünkü meşveretle yanılma
ve eğrilik azalır
Bu
akıllar parlak kandil gibiler, yirmi kandil bir kandilden daha
parlaktır.” Hz. Mevlana
Her
bilgi sahibinin üstünde bir bilen vardır, diye buyuruyor Rabbimiz.
(Yusuf, 12/76.)Her insanı farklı kabiliyet ve özelliklere haiz
olarak var eden Yüce Yaratan, geniş hazinesinden kimine çok kimine
az ihsan etmiştir ilmi. Bizim için bu öğüt, ne kadar bilgi
sahibi olsa da insanın sadece kendi görüş ve düşüncesiyle
yetinmemesi
anlamına geliyor. İnsan sadece kendi görüş ve bilgisine
güvenseydi insanlık bugün sahip olduğu medeniyet seviyesine
hiçbir zaman ulaşamayacaktı. İnsanoğlu bilgilerini paylaşarak,
başka akıllarla ve bilenlerle istişare ederek genişletti ilmini.
Bu sayede yeni ilimler inkişaf etti, yeni fikirler doğdu.
Ortak aklın göz kamaştırıcı tecrübesi, her birimiz için alınacak pek çok dersleri de barındırır. Tarihin tekerrür etmesi, ortak aklın ortaya koyduğu bu tecrübelerin değerini hatırlatıyor bizlere. Lokman Hekim’in oğluna verdiği öğüt esasında bu hakikatin dile getirilmesidir: “İşleri denenmiş kimselere danış. Zira onlar kendilerine pahalıya mal olmuş doğru görüşleri sana bedavaya verirler.” Kendi yaşadığımız deneyimler de zaman içinde bize belli bir olgunluk ve tecrübe kazandırır. Ancak yılların birikimiyle tecrübe sahibi olmuş kimselerin görüşlerine de kulak vermek bizi daha donanımlı ve zengin kılar. Bir akıl iyidir ama iki akıl daha iyidir, sözünün ışığında hayata bakanlar ve danışmayı, istişareyi hayat düsturu haline getirenler elbette kazançlı çıkarlar.
Meşveretin ikinci güzel sonucu ise yeni düşüncelerin ve fikirlerin ortaya çıkmasına vesile olmasıdır. Namık Kemal’in ifadesiyle müsademe-i efkârdan barika-i hakikat doğar, yani fikirlerin karşılıklı konuşulması ve paylaşılması ile hakikat şimşek gibi parlayarak meydana çıkar. Âlimlerin, bilenlerin meclisine devam edip soranlar yeni fikirler ve görüşler kazanırlar. Zira bir konuda farklı görüşler, fikirler ve önerileri dinlemek, doğruya ulaşmada insana yardım eder. Diğer taraftan sorup soruşturmak aradığımız her neyse onunla bağlantılı olan başka hakikatlerin de tebellür etmesini sağlar.
Hz. Ali, istişarenin üçüncü güzel hasleti olarak düşük davranışlara düşmekten kişiyi korumasını saymıştır. Bazen insanın karşılaştığı bir takım sıkıntılar ve meşakkatler onu hatalar, yanlışlar yapmaya sevk edebilir. Ancak nasıl davranması, ne yapması gerektiği konusunda ehline danışan, kötü davranışlar sergileme gafletinden kurtulur.
Şemsettin ÖZKAN
10.10.2021 GÜZELYALI
KAYNAKLAR
1-kuran.diyanet.gov.tr
2-kuranmeali.com
3-dergi.diyanet.gov.tr (Dr. Lamia Levent Abul’un “Başka Bir Akılla Dost Olmak” yazısından alıntı)