(Toplumsal İlişkiler 396)
وَاِذَا ق۪يلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَٓا اَنْزَلَ اللّٰهُ قَالُوا بَلْ نَـتَّبِـعُ مَٓا اَلْفَيْنَا عَلَيْهِ اٰبَٓاءَنَاۜ اَوَلَوْ كَانَ اٰبَٓاؤُ۬هُمْ لَا يَعْقِلُونَ شَيْـٔاً وَلَا يَهْتَدُونَ
“Onlara:‘Allah’ın gönderdiği Kitabın hükümlerine uyun!’ denilince:‘Hayır, biz atalarımızı üzerinde bulduğumuz yola,
onların bize bıraktıkları töre, gelenek ve ideolojilere uyarız!’
derler. Peki, ya ataları akıllarını hiç kullanmayan ve doğru yolu bulamayan kimseler ise, yine de onların izinden mi gidecekler?” (Bakara/170)
Kime ait olduğunu bilmediğim çok sevdiğim bir söz şöyledir: “Ne kadar hızlı olursan ol, etrafında koyunlar varken ilerleyemezsin.” Ekip çalışması yapanlar da bu söze dikkat etmelidir. Ekibinizi oluştururken koyun gibi elemanlar bulmayın. Zira sen bu koyun gibi çalıştırdıklarınızla asla ve kat’a ilerleyemezsiniz. Maalesef diktatör eğilim gösterenler ekibini kurarken koyun gibi elemanlar istemektedir. Anlayacağınız sürü psikolojisine sahip çalışanlarla bir yere varsanız bile arge, verimlilik, doyurucu başarı noktasında bir şey yapmış sayılmazsınız. O zaman nedir bu sürü psikolojisi?
Sürü psikolojisi, bir inanca, fikre veya trende bağlı kişi sayısının çokluğuna bağlı olarak bahsi geçen şeye olan ilginin arttığı fenomendir. Sürü psikolojisinde bir şeye inanan kişi sayısı arttıkça, diğer insanlar da ilginin artma sebebinden bağımsız bir şekilde akıma dahil olur.
Başkalarının eylemlerini veya inançlarını takip etme eğiliminin nasıl ortaya çıktığıyla ilgili iki görüş vardır. İlk görüş insanların doğrudan başkalarıyla uyumlu olmayı tercih etmelerinin sonucunda sürü psikolojisinin oluştuğudur. Sürü psikolojinin nasıl ortaya çıktığıyla ilgili diğer görüş ise insanların bilgileri başkalarından öğrenmesiyle sürü psikolojisine dahil olduğudur. Her iki açıklama da psikolojik deneylerde uydumculuk eğilimine kanıt olarak kullanılmıştır. Örneğin, Asch’ın uygunluk deneylerini açıklamak için sosyal baskı, Sherif’in otokinetik deneyini açıklamak için ise başkalarından öğrenilen bilgi kullanılmıştır.
Bu konsepte göre, bir ürün ya da fenomenin popülaritesinin artması, daha fazla insanı da sürünün parçası olmaya teşvik etmektedir. Sürü psikolojisi moda trendlerini de açıklamaktadır. Ekonomistlere göre, bireyler başkalarından öğrendikleri bilgilere dayanarak rasyonel seçimler yaptığında, kendi bildiklerini görmezden gelip diğerlerinin davranışlarını takip etmeye eğilimlidir. Politika, mikroekonomi, spor ve sağlık alanında sürü psikolojisinin örnekleri sıkça görülmektedir.
Yukarıda geçen ayette de müşrikler sürü pikolojisine sahip bir topluluk olarak kuru kuru atalar dinine sahiptiler. Onların her yaptığının doğru olduğu kanaatindeydiler. Kendi elleriyle yaptıkları putlara tapınmaları sürü psikolojisinin onlarda artık bir tapınma ve saplantı haline dönüşmesinden başka birşey değildi.
Şemsettin ÖZKAN
05.07.2021 KONYA
KAYNAKLAR
1-kuran.diyanet.gov.tr
2-kuranmeali.com
3-izlesene.com
4-vikipedia.org