(Toplumsal İlişkiler 1904)
قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلٰى شَاكِلَتِهٖؕ فَرَبُّكُمْ اَعْلَمُ بِمَنْ هُوَ اَهْدٰى سَبٖيلاً
“Herkes kendi mizaç, meşreb ve yaratılışına, benimsediği hayat tarzına göre, bilinçli, amaçla örtüşen niyete dayalı ameller işleyerek bir ömür geçirir. Rabbiniz, kimin doğru yolda olduğunu iyi bilir.” de. (İsra/84)
Aslında her şey, herkes kendi meşrebine ve mizacına uygun hareket eder. Kargayı gül bahçesinde göremezsin. Hakeza bülbülü de leş başında göremezsin. Niye? Yapıları buna uygun değil. Karga güle meyyal değil, bülbül leşe talip değil! Herkes olması gereken yerdedir de ondan. Derviş tekkede hacı Mekke’de bulunur da ondan.
Hz. Mevlana; “kargalar gülistanı işgal ettiklerinde, bülbüller siner ve susar” derken, bu hususa dikkatlerimizi celbeder bir bakıma. Dervişin fikri ne ise zikri de o olacaktır.
Herkes kendi şakilesine göre hareket ediyor çünkü. Şakile; tabiat, âdet, din, yaratılış, niyet, hâl, mizaç, meşrep ve cibilliyet gibi anlamlara gelir. Yani herkes kendi mizaç, niyet, menfaat ve meşrebine göre hareket ediyor. Ama herkes kendi işine gelen yolu tutmakla asla hak yolu tutmuş olmaz. Bir din, mezhep veya meşrep de birilerinin mizacına uygun gelmekle, hak olmaz. Bu ayete göre bir din, meşrep ve görüş ancak Allah’ın ve elçilerinin ölçülerine uyduğu sürece doğrudur. Bu sebeple herkesin bilhassa Müslümanların kanaat, cemaat, tarikat ve meşreplerinin Allah ve Rasûlünün kurallarına uyup uymadığını çok iyi ölçmeleri, bunun için de Allah’ın Kitabını ve Efendimizin Sünnetini çok iyi bilmeleri mutlaka gerekmektedir.
Gönlü geniş ruhu gezginlerin yirmi ikinci aşk usulü şöyle der: “Hakiki Allah aşığı bir meyhaneye girdi mi orası ona namazgah olur. Ama bekri aynı namazgaha girdi mi orası ona meyhane olur. Şu hayatta ne yaparsak yapalım, niyetimizdir farkı yaratan, suret ile yaftalar değil.” Yani bu meşrepler, mizaç ve karakterler herhangi bir yere girince de değişmiyor. Bir varlığın doğuştan getirdiği birtakım meziyet ve zaaflara göre oluşan şakilesi duruma el koyuyor. İnsan insana, cin cine, melek meleğe uygun meziyet ve zaaflar gösterecek. Hakeza hayvan da hayvana uygun hareket edecek. Çünkü öyle yaratıldılar. Biyolojik kodlarında, donanımlarında, genlerinde, yazılımlarında her ne varsa, ona göre bir davranış sergileyecek ve onu gösterecekler.
Şemsettin ÖZKAN
12.09.2025 KONYA
KAYNAKLAR
1-kuran.diyanet.gov.tr
2-kuranmeali.com
3-pixabay.com