(Toplumsal İlişkiler 1869)
وَالَّذٖينَ كَذَّبُوا بِاٰيَاتِنَا وَاسْتَكْبَرُوا عَنْهَٓا اُو۬لٰٓئِكَ اَصْحَابُ النَّارِۚ هُمْ فٖيهَا خَالِدُونَ
“Âyetlerimizi yalanlayanlar ve onlara uymayı kibirlerine yediremeyenlere gelince, işte onlar cehennemliklerdir. Onlar orada ebedî kalacaklardır.” (Araf/36)
İnsan nefsi gerçekten nerede haram şeyler varsa onu işlemeye yatkındır. Tabiri caizse insanı cehenneme sürükler. Bu yüzden nefs-i emmaresine tabi olanlar cehennemliklerin hal ve hareketlerini yaptıklarından ötürü, cehenneme bilet aldıklarını rahatlıkla söyleyebiliriz.
Hz. Mevlana; “nefis cehennemdir, cehennem ise ejderhadır. Onun üstüne okyanuslar dökülse sönmez” derken nefs yoluna sapmışların gideceği yerin cehennem olduğunu söyler. Nefs; içimizdeki bütün kötü isteklerdir, süflî arzulara duyulan meyildir. İnsanı Allah’tan uzaklaştıran bütün şeytânî hisler, nefsten ibârettir. Dünya, yaratıldığı günden beri kulların kulluk değerinin tespit edildiği bir imtihan dershânesidir. Bu sebeple insanoğlu hem kötülüklerle donatılmıştır hem de iyiliklerle… Yine bu sebepledir ki nefsi tezkiye ve kalbi tasfiye, yâni tasavvufî eğitim şarttır.
Yine Hz. Mevlana; “putların anası ve en büyüğü nefistir,” demekle yerden göğe kadar haklıdır. Zira insanın parçalamakta zorlandığı asıl put nefis putudur. İnsanın en kolay boyun eğdiği puttur nefis putu. İnsanı çepeçevre kuşatmıştır insanın hoşuna giden şeylerin ve görüntülerin varlığıyla.
Hz. Mevlana; “sen nefs eşeğine hizmetçi olmuşsan, ermişlerin halkasında elbette sana yer vermezler. Seni aşağılarda bırakırlar” derken, nefs-i emmaresine kul köle olanları yerden yere vurur. Nefsini frenleyemeyenlerin ermişlik davasına kalkışmamalarını öğütler. Çünkü nefs insana kötülüğü öğütlemekten başka bir şey yapmaz.“Nefsine danıştın mı? O alçak ne derse, tersini yap!” derken de, bize nefsin azgın, kötülüğe çağıran yönünü gösterir.
Şeyh Edeb Ali’nin Osmanlı Devletinin kurucusu ve damadı olan Osman Bey’e verdiği öğütleri arasında da nefs terbiyesi var:
“Oğul insanlar vardır şafak vaktinde doğar, akşam ezanında ölürler. Avun oğlum avun. Güçlüsün, kuvvetlisin, akıllısın, kelamlısın, ama bunları nerede, nasıl kullanacağını bilemezsen sabah rüzgarında savrulur gidersin… Öfken ve nefsin bir olup aklını yener. Daima sabırlı, sebatlı ve iradene sahip olasın. Dünya senin gözlerinin gördüğü gibi büyük değildir. Bütün fethedilmemiş gizemler, bilinmeyenler, görülmeyenler ancak senin fazilet erdemlerinle gün ışığına çıkacaktır. Ananı, atanı say, bereket büyüklerle beraberdir. Bu dünyada inancını kaybedersen, yeşilken çorak olur, çöllere dönersin. Açık sözlü ol, her sözü üstüne alma. Gördün söyleme, bildin bilme. Sevildiğin yere sık gidip gelme, kalkar muhabbetin itibar olmaz.
Şemsettin ÖZKAN
08.08.2025 KONYA
KAYNAKLAR
1-kuran.diyanet.gov.tr
2-kuranmeali.com
3-pixabay.com
4-suskunduvar.com