(Toplumsal İlişkiler 25)
وَمِنْ شَرِّ غَاسِقٍ اِذَا وَقَبَۙ “Karanlık bastırdığında gecenin şerrinden…” (Felak/3)
“Söylenilmemiş mısralar bilirim, hüzün dolu yağmurlu gecelerde,” derken haksız mı Ümit Yaşar Oğuzcan? Geceler ah o geceler; sevgilinin endamını daha güzel, düşmanı daha kuvvetli, dertleri daha büyük ve mutluluklarımızı da daha küçük gösteren geceler. Karanlığı daha koyu gösterip, yıldızları parıl parıl parlatan geceler. Ah geceler ah geceler, karartmışsınız gözlerinizi yine, belli ki hırpalayacaksınız gönlümü iyicene… Geceye seslenir Hz. Şems de;
“Uzan uzanabildiğin kadar ey gece! Şimdi dolunay uykudadır.”
Gece ve gündüz aynı anda yaşanır dünyanın bir yerlerinde. Ama herkesin karanlığı da aydınlığı da farklı…
Gece ve gündüzün aynı anda yaşandığı yer olarak bilinen Alaska’da, insanların gözlemlediği bu enteresan doğa olayı, bu bölgenin coğrafi konumu ile ilgili. İzlanda ve Grönland gibi ülkelerde olduğu gibi Alaska’da da 6 ay gece 6 ay gündüz yaşanmakta. Bu ülkelerde görülen en önemli özellik ise geceden gündüze geçiş sürelerinin normalden çok uzun sürmesi. Bununla birlikte bu ülkeler dünyanın kuzeyine yakınlar. Bu yüzden aydınlanma şekilleri de güneş ışıklarının yer seviyesine yakın bir noktadan başlaması yüzünden bir çizgi halinde ilerlemekte.
Bu durum yerel halk için çok da önemli olmasa da aynı anda gece ve gündüzün yaşanması bu duruma aşina olmayan insanlar için oldukça ilginç. Şunu da unutmamak gerek ki bu olay yılda sadece iki defa yaşanmakta. Bunun sebebi ise gece ve gündüz sürelerinin 6 ay boyunca devam etmesi. Ülkemizde gece ve gündüz arasındaki geçiş süresi ortalama 20-25 dakika sürerken bu durum Alaska ve diğer 6 ay gece 6 ay gündüzün yaşandığı ülkelerde, 7-8 saati bulmakta. 6 ay gündüz yaşanılan zamanlarda güneş batar gibi ufka yaklaşırken hava akşamüstü gibi olmakta ancak bir süre bu noktada bekleyen güneş tekrar yukarı doğru yükselmekte. Bu da izlenmesi gereken ilginç durumlardan bir tanesi…
Gece ve gündüzün aynı anda yaşandığı yer Alaska’da bir diğer enteresan olay da gecenin yaşandığı 6 ay boyunca bir de kışın yaşanması. Hem kış hem gece olunca bu bölgede yaşayan insanlar ilk birkaç hafta kendilerini bu duruma adapte etmekle uğraşıyorlar. Bu durumu sevmeyenler ve Amerika’da evi olanlar ise kış ve gece döneminde Amerika’ya gitme yolunu seçmekteler.
Kur’an’da Allah’a muavizteyn (sığınma) sureleri vardır. Felak suresi insanı dışardan kuşatan düşmanlarına ve onların kötülüklerine vurgu yapar. Bu dış güçlerden biri de karanlık çöktüğünde gecenin içinde var olan şerlerdir:
“Karanlık bastırdığında gecenin şerrinden…”
“Gece” diye çevrilen gâsık kelimesine müfessirler “soğuk, Süreyya yıldızı, güneş, ay, yılan ve zarar veren her şey” mânalarını da vermişlerdir (bk. Râzî, XXXII, 194-195; Şevkânî, V, 616). Buna göre bastırdığında soğuğun, battıklarında Süreyya yıldızı veya güneşin, tutulduğunda ayın, soktuğunda yılanın ve zarar veren her şeyin şerrinden Allah’a sığınmak gerekir. Ancak burada da müfessirlerin çoğunluğu bizim mealini verdiğimiz “gece” manasını tercih etmişlerdir. Çoğu zaman ve özellikle bu ayetlerin indiği devirlerin şartlarındaki insanlar için gece karanlığı korkutucu ve ürperticidir; faydaları yanında bazı sıkıntıları da vardır. Çünkü gece karanlığında insanın faaliyetleri zorlaşır, gündüzün yapılan işlerin bir kısmı gece yapılamaz, hatta bazen imkânsız hale gelir; yolcu yolunu şaşırır, düşmana karşı korunmak güçleşir. Râzî şöyle der: “Geceleyin yırtıcı hayvanlar inlerinden, haşereler yerlerinden çıktığı, hırsızlar ve soyguncular hücuma geçtiği, yangınlar olduğu ve yardım imkânı azaldığı için gecenin şerrinden Allah’a sığınılması emredilmiştir (bk. XXXII, 195). “Çöken karanlık” mecâzi anlamda; zulüm ve cehalet karanlığı, karanlık düşünceler ve insanın içine çöken, onun ruh dünyasını karartan kin, öfke, şehvet ve kıskançlık gibi kötü huylar yahut ölüm, ümitsizlik ve karamsarlık gibi insanı korkutup kaygılandıran haller şeklinde de yorumlanabilir.
Yeterince gece oldu. Artık sessizliği sonuna kadar açabiliriz. Gece; güneş battıktan gün ağarmaya başlayıncaya kadar geçen süre, tün, diye tanımlanır. Gece karanlıktır. Dünyanın güneşi görmeyen kısmı… La Edri “herkes aynı anda geceyi yaşar ama herkesin karanlığı farklıdır,” der. Karanlık gecenin ta kendisi olduğuna göre herkesin gecesi başkadır. Dertler gece gibidir. Karanlığa gömülmüştür. Geceler boyu uyuyamayan insanların gündüze sığmayan dertleri olduğunu bilir misiniz? Uykuyu unutmuş bir adama iyi geceler diyebilir misiniz? Dertler gecedir. Sabret gün elbette ağaracaktır. Yıldızlar neden ışıl ışıl ışıldar bilir misiniz? Gece karanlıktır da onun için…
Şemsettin ÖZKAN
24.03.2020 KONYA
KAYNAKLAR
1-kuran.diyanet.gov.tr
2-kuranmeali.com
3- geldeinan.com
4- Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 5 Sayfa:720-721
Yokluğun gece ve yıldızlar gibi… Gerçekten farkına varamamak mümkün değil derdim…
Geceyi gündüze veren rabbim