(Toplumsal İlişkiler 517)
وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِي الْاَرْضِ مَرَحاًؕ اِنَّ اللّٰهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍۚ
وَاقْصِدْ فٖي مَشْيِكَ وَاغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ ؕاِنَّ اَنْكَرَ الْاَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمٖيرِࣖ
“Sakın gurura kapılıp da, insanları küçümseyerek onlardan yüzünü çevirme ve yeryüzünde çalımlı çalımlı yürüme, dâimâ saygılı ve alçakgönüllü ol! Çünkü Allah, gurura kapılıp başkalarına karşı büyüklük taslayan hiç kimseyi sevmez.”(Lokman/18)
“Yürüyüşünde, davranışlarında ölçülü ve dengeli ol; kibirli davranma, fakat onurunun ayaklar altında çiğnenmesine de izin verme! Konuşma üslûbun ve ses tonun, içinde bulunduğun ortama ve muhataplarının durumuna uygun olsun. Dâimâ edepli ve terbiyeli ol, başkalarını rahatsız edecek şekilde, lüzumsuz yere konuşma. Şeytan gibi kibre kapılarak ‘ben bilirim’ iddasıyla büyüklük taslayarak sesini yükseltme! Böyle kimseler anırıp duran eşeklere benzer. Çünkü, Hz. Peygamber’in dediği gibi eşekler şeytan görünce anırırlar. Onun için hiç kuşkusuz, seslerin en çirkini
şeytan sebebiyle, onun emriyle söylenen, şeytan kaynaklı seslerdir,
eşeklerin sesleridir!” (Lokman/19)
Şems-i Tebrizi’nin; “edep aklın tercümanıdır. İnsan edebi kadar akıllı, aklı kadar şerefli, şerefi kadar da kıymetlidir” sözünde geçen edep eğitimin, insan olmanın temel taşıdır. Çünkü edepsiz, ahlaka yer vermeyen eğitim, boş bir çabadan ve gayretten öteye gidemez. Edep, talim ve terbiye eğitimi tarif eden üç saçayağıdır.
Eğitim ilim demektir, akıl demektir aynı zamanda. Aklı açıklayan, onun anlaşılmasını sağlayan da edeptir. Edep;
toplumda oluşan töreye uygun davranma, iyi ahlak, utanma, çekinme, sıkılma duygusu ve incelik gösterme gibi anlamlara gelir. Hasılı edep aklın tercümanıdır.
Akıllı insan edepli insandır aynı zamanda. Neyi nerede nasıl yapacağını bilir. Toplumda geçerli ahlak kurallarına uygun hareket eder. İncelik gösterir. Kötü davranış göstermekten imtina eder. Utanır kötü birşey yapacağım diye.
İnsan edebi kadar da akıllı sayılır. Edep ve akıl birbirine paralel seyreder. Burada bazıları itiraz edebilir adam akıllı ama edepsiz olabilir diye. Hayır efendim edepli olan akıllıdır. Edepsiz olana ancak kurnaz diyebilirsiniz ama akıllı değildir. Akıllı olmanın gereği edepli olmaktır. Edepli insan da akıllı davranışlar sergiler. Edepsizin akla mantığa uymayan eylemler sergilemesinde şaşılacak bir durum yoktur. Kurnazlıkla aklı bir göstermek asla uygun değildir.
İnsan aklı kadar da şerefli ve haysiyetlidir. Çünkü o aklını edebin ve ahlakın hizmetine sunmuştur. Bu şerefiyle de sürekli kıymet, değer kazanmaktadır.
Şemsettin ÖZKAN
16.11.2021 DOĞANŞEHİR
KAYNAKLAR
1-kuran.diyanet.gov.tr
2-kuranmeali.com
3-pixabay.com