(Toplumsal İlişkiler 1162)
وَالَّذٖينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَۙ
“Onlar ki, faydasız işlerden ve boş sözlerden yüz çevirirler.” (Mü’minun/3)
Susmanın ya da cevap vermemenin de bir konuşma olduğunu sanırım söylememe gerek yok. Zira nice arifler sükuti sohbet eder. Öylece saatlerce konuşmadan konuşmuş olurlar.
Hz. Mevlana; “sözün faydası yoksa söyleme” derken, maksat spor olsun diye konuşmanın gereksizliğini anlatır. Sözü de israf etmemek gerekir. İnsan için en kötü durum onu anlamayacaklar arasında kalmasıdır.
Hz. Mevlana der ki; “söz bahanedir. İnsanı insana çeken söz değildir, canların ülfetidir, kaynaşmasıdır.” Muhatabımızla sözle tanışmaya başlasak bile, asıl tanışmanın karşımızdakine o an duyduğumuz ülfet ve bunun neticesi olan kaynaşmayla gün yüzüne çıktığı yadsınamaz bir gerçektir.
İnsan karşısındakini ona güven duyduğu ölçüde daha çok sevebilir. Hele hele güvenin tek kullanımlık olarak algılandığı çağımızda insanlar; “sana nasıl güvenebilirim?” sorusuyla, candan birini aramaları boşuna değil. Aranan sevebileceği, güvenebileceği en önemlisi kaynaşabileceği ruh ikizini bulabilmektir.
Sözün israf edildiği bir çağdayız, onca kelimenin arasından manalı olanı seçmek de haliyle çok zor. Şu örneklere bir göz atmakta fayda var:
“İki derviş bir araya geliyor ve uzun uzun susuyorlar. Üç beş saat süren bir sessizlikten sonra içlerinden birir kalkıyor ve gitmeye davranıyor. Ayrılırken kucaklaşıyor ve ‘ne güzel bir sohbet oldu’ diyorlar. Oysa günümüzde söz o kadar ulu orta, o kadar lüzumsuz yere sarfediliyor ki bir ehemmiyeti kalmıyor.”
Kemal Sayar hocam devamla şunları söylüyor:
Konuşma ve susma üzerine üç diyalogtan birincisini bu bölüme girerken yukarıdaki iki derviş hikayesini söyledikten sonra Akira Kurosawa’nın Ağustos’ta Rapsodi filmini örnek veriyor: “Kocalarını Hiroşima’da kaybetmiş iki yaşlı kadın, boyunları eğilmiş, toprağa bakar vaziyette bir koridorun iki ucunda oturuyor ve saatlerce susuyorlardı. Bunu gören torun merak ediyor, uzun sessizlik seansından sonra büyükannenin yanına gidiyor ve “neden hiç konuşmuyorsunuz büyükanne?” diye soruyor. Büyükanne; “bazı insanlar hiç ses çıkarmadan konuşur,” diye cevaplıyor. Üçüncü örnekte iki Finli çorbahaneye gidiyor ve çorbaya kaşık sallamaya başlıyorlar. Hiç konuşmuyorlar. Çorbalarını içtikten sonra biri; “çorba güzel,” diyor. Diğeri itirazla ‘buraya konuşmaya mı yoksa çorba içmeye mi geldik?’ diyor,” diyen Kemal Sayar, Sadettin Ökten’e dönerek soruyor; “gönül çoğu zaman kolayca söze dökülmeyende gizlidir, ne dersiniz?”
Sadettin Ökten: “Kalpten kalbe yol var, biliyorsunuz Kemal bey. Bunu dilbilimcilerde söylüyor. Zihinde pek çok kavram dolaşıyor, lisan bunların çok azını ifade edebiliyor. Sizin ağzınızdan çıkan söz ve o söze atfettiğiniz mana, o titreşimler diğer insanların kulağına gidip beynine vardığında bakalım onlar aynı şeyi anlıyor mu? Dolayısıyla sizin zihninizde oluşan hadise iletildiği zaman ne kadar hassasiyetle, ne kadar doğru iletiliyor; bunlar semiyotiğin problemi. Kalpte dil yok, kalpten kalbe yol var ve o irtibat ilhamla sağlanıyor. Cenab-ı Allah mü’minlerin kalplerine ilham özelliğini veriyor. Evliyaullah’ta samimi mü’minlerde tefekkür ve sükunet halinde kalpten kalbe iletişim söz konusu oluyor, aynı duyguları paylaşıyorlar çünkü “Rahman” ismi tecelli ediyor. Şöyle bir menkıbe hatırlıyorum: Eşrefzade Rumi, Hacı Bayram Veli’nin yanında onbir sene kalmış, bir gün ona “ismin ne senin?” diye soruyor: “Eşrefzade Abdullah Rumi derler,” diye cevaplayınca ona “ne çok konuşuyorsun yahu,” diyor.
İki değerli üstadımızın söyleşileri böyle güzel bir atmosferde devam edip gidiyor. En iyisi bu kitabı alıp okumak dostlar! Jacques Ellul’un “ sözün düşüşü” diye tarif ettiği şey de tam olarak sanırım, günümüzün modern insanında gittikçe azalan sözün ehemmiyetsizliği olsa gerek herhalde. Sözün faydasızlığından da Allah’a sığınmak gerek diye düşünüyorum. Ne dersiniz?
Şemsettin ÖZKAN
01.09.2023 GÜZELYALI
KAYNAKLAR
1-kuran.diyanet.gov.tr
2-kuranmeali.com
3-pixabay.com
4-suskunduvar.com