(Toplumsal İlişkiler 1153)
اَللّٰهُ الَّذٖي خَلَقَكُمْ مِنْ ضَعْفٍ ثُمَّ جَعَلَ مِنْ بَعْدِ ضَعْفٍ قُوَّةً ثُمَّ جَعَلَ مِنْ بَعْدِ قُوَّةٍ ضَعْفاً وَشَيْبَةًؕ يَخْلُقُ مَا يَشَٓاءُۚ وَهُوَ الْعَلٖيمُ الْقَدٖيرُ
“Allah sizi bir zayıflıktan (meni, cenin ve emzirme dönemlerindeki aciz ve çaresiz durumlardan) yarattı. Sonra (bu) zaafın ardından sizde bir kuvvet kıldı (insana güç ve yetenek kazandırdı); sonra bu kuvvetin (ergenlik, gençlik ve yetişkinlikteki dinçliğin) ardından da (yine) bir zayıflık ve yaşlılık (dönemine) ulaştırdı. (Allah)
Dilediğini yaratır. O (sonsuz) İlim ve Kudret sahibi olandır.” (Rum/54)
Oscar Wilde; “ruh yaşlı doğar, ama gittikçe gençleşir. Bu hayatın komedisidir. Vücut genç doğar ve gittikçe yaşlanır, bu da hayatın trajedisidir” derken insanın yazgısındaki o mükemmel ters orantıya dikkatimizi çeker.
Trajedi (acıklı sahne oyunu) dediği şey, insanın taptaze, körpecik doğup zaman içinde vücudunun yaşlanmasıdır. İnsan daha doğar doğmaz yaşlanma sürecine başlıyor. Bu hayatın kaçınılmaz bir gerçeği değil midir?
Edebiyatta bilhassa batı edebiyatında sıkça başvurulan bu tür insanın keder ve üzüntülerinin sahne aldığı seyirciyi hüzünden hüzüne götüren oyun olması insanın biyolojik yaşlanmasıyla da örtüşür. Tragedya Yunanca tragoidia sözcüğünden gelir. Tragos keçi, oidia ise ezgi anlamındadır. Böylece tragedya “keçi ezgisi” anlamındadır. Tragedyanın sözlük anlamı; Ciddi ve hüzün verici karakterlerden kurulu ve sonu kötü biten bir dramatik yapıttır. Bu tanım tragedya için ne kadar yetersiz bile olsa, tragedya bu kavram üzerinden yola çıkılarak anlatılabilir.
Tragedya, bir kahramanın kendi çevresinde gelişen olaylarla savaşıp kendinden daha büyük ve anlamlı olduklarını anlayıp bu olaylar karşısında yenik düşmesini anlatır. Tragedya oyunlarında gelişen olaylar kahramanın yenilmesi ve ölmesiyle önem kazanır. Tragedya oyunlarında ve Shakespeare‘in tragedyalarında oyunlar genellikle kahramanın ölümüyle sonuçlanır. Fakat ölüm her zaman acı verici olmayabilir. Kendi yaşamımızda da bizim dışımızda yani bizden soyutlanmış ölüm olayları trajik olmaktan çıkar.
“Örneğin bir bebeğin ölümü, bir katilin asılması, bir psikopatın intiharı, çevreden ve sorunlardan soyutlandığı anda hiç acı verici olmayabilir. Bu öykülerde olayları birebir yaşayan kişiler için acı olaylardır”. Mesela o bebeği kaybeden anne için olay tam bir trajedidir. Tragedyada, yani dramatik anlamda olay örgüsü sürükleyicidir. Çok fazla kesilmez. Olaylar, heyecanı ve gerilimi yüksek oyunlardır. Bu yüzden seyirci kendini olaylara kaptırır, kendini oyuncuların yerine koyar ve olay örgüsü içinde yaşananları kendi de sahnedekiler gibi yaşar.
Oscar Wilde’e göre insan ruhunun yaşlı doğup her geçen gün gençleşmesiyse bir tür komedidir. Her ne kadar gülünç bir durum olsa da ders alınacak acı gerçekler vardır. O zaman geliniz edebiyatta komediye bir göz atalım:
Komedi insanları güldürerek eğitmeyi amaçlayan tiyatro türüdür. Her gülünç şeyin altında ders alınacak acı bir gerçeğin olduğuna inanılır.
Komedinin Başlıca Özellikleri:
1-Konusunu günlük hayattan, sosyal olaylardan seçer.
2-Kahramanları sıradan insanlar, eğitim görmemiş ya da sonradan görme kişilerdir.
3-Üslupta kusursuzluk aranmaz, kaba sayılan hatta küfürlü sözlere yer verilir.
4-Çirkin, kaba olaylar seyircinin gözü önünde işlenir.
5-Üç birlik kuralına (olay, yer, zaman birliği) uyar.
Komedi Türleri
(Karakter Komedisi)
İnsan kişiliğinin gülünç yanlarını konu alan komedidir. Moliére’in “Cimri”, Shakespeare (Şekspir)’in “Venedik Taciri” adlı eserleri karakter komedisidir.
(Töre Komedisi:)
Toplumun gülünç ve aksayan yönlerini gösteren komedidir. Moliére’in “Kibarlık Budalası”, Gogol’un “Müfettiş” adlı eserleri töre komedisidir.
(Entrika Komedisi:)
Seyirciyi güldürme amacı olmadan yazılan komedi türüdür. Moliére’in “Zoraki Tabip”, Shakespeare’in “Yanlışlıklar Komedyası” adlı eserleri entrika komedisidir. Entrika komedisinin bir diğer adı da “Vodvil“dir.
(Fars:)
Güldürü ögesi daha çok hareketlerden ve nüktelerden çıkan oyun; düşünceden çok göze ve duyulara yönelir. Vurgu, kişiyi karikatürleştirerek ve olayları abartarak elde edilir. Esas amacı sadece seyirciyi güldürmek olan kaba komedidir.
(Komedi Santimantal (içli komedi):
İnsanları eğlendirirken aynı zamanda duygulandıran komedi türüdür.
Komedi türü 17. yüzyıldan sonra düzyazıyla yazılmaya başlanmıştır.Klâsik komedinin önemli yazarları: Aristophanes (Aristofanes), Menandros (Menandros), Terentius (Terentius), Plautus(Platus), Moliére (Molyer).
Şemsettin ÖZKAN
23.08.2023 GÜZELYALI
KAYNAKLAR
1-kuran.diyanet.gov.tr
2-kuranmeali.com
3-pixabay.com
4-turkedebiyati.org