(Toplumsal İlişkiler 97)
وَالَّذ۪ينَ لَا يَشْهَدُونَ الزُّورَۙ وَاِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِرَاماً
“Onlar ki, yakın dost ve akrabalarının cezalandırılması söz konusu olsa bile, asla hem yalana şahit olmazlar hem de yalancı şahitlik yapmazlar; boş ve yararsız işlerle uğraşan kimselerle karşılaştıklarında, onları yararlı işlere yönlendirmeye çalışırlar; bunu yapamadıkları takdirde, Müslümana yakışan edepli ve onurlu bir tavırla oradan uzaklaşırlar.” (Furkan/72)
İsmet Özel “usta ölmeden bana bir oyun öğret! İnsan olayım,” der. Peyami Safa “iyiler kaybetmez, kaybedilir,” der. Boş insanlarla dolu şu dünya… İnsan olmak zor dostum zor. İnsan olmak doğruluk ister, dürüstlük ister, iyilik ve güzellik ister. Hoşgörülü olmak ve tevazu ister, güven ister, vicdan ister, ahlak ister ve haddini bilmek ister. İster de ister, tüm ahlaki değerlerin yanında olmasını. Ooof ooof, zor be dostum iyi bir insan olmak çok zor…
“Hepimiz insanız,” derler ortalığa konuşurken. Değiliz kardeş değiliz. Beşeriz belki de hepimiz. Aramızdan bazıları insandır. İçimizden bazıları insan gerçekten de. Çoğunu at çöpe. “Sen benim dünyada ünümü duymadın mı hiç? Ben bir hiçim, hiç” diyen Hz. Mevlana gibi kaç mütevazı insan var? Çok az değil mi? Bu yüzden olsa gerek Cahit Zarifoğlu da iyi geceler temennisinde “geceyi boş verin. Hepinize iyi insanlar dilerim,” demektedir.
Ece Ayhan “ne olurdu yani, bir senede insanlık moda olsaydı” derken insan olma noktasında sanki sınıfta kaldığımıza serzenişte bulunur gibidir. Aslında yaşadığımız yoksulluk iyi insanların ya da gerçek manada insanın az oluşudur. Oğuz Atay da; “Sevgili insanlık! Bir çocuk masumiyetiyle bir kere daha “elma” diyoruz. Ne olur ortaya çık artık,” derken aynı şeyleri söylüyor: İnsanlık öldü mü?
Hani bir de şu meşhur “adam olmak” deyimimiz vardır. Yani insanlığın ilk atası Âdem babamız gibi insan olmak demektir aslında. Âdem olunca bir insan, adam olmalıdır. Erkek veya kadın olmakla alakası yoktur. Kendine ve topluma yararlı hale gelmek, iyi şekilde yetişmek, olgunlaşmak gibi anlamlar içinde kullanılan adam olmak deyiminin hikâyesi şöyledir:
Bir adamın delikanlılık çağında, çok dik başlı bir oğlu varmış. Anne babası bir şeye ak dese o mutlaka kara dermiş. Kendi bildiğini okur, büyüklerini hiç dinlemezmiş. Oldukça da saygısızmış. Bir gün yine babasını çıldırtmış. Babası o kızgınlıkla “Senden adam olmaz!” diye bağırmış. Bu söz delikanlının çok ağrına gitmiş. Çekmiş gitmiş evden. Bir daha ana babasını aramamış. Okumuş, meslek sahibi olmuş. Bir yere vali olarak atanmış. Makam koltuğuna oturduğu gün yardımcılarına anne babasının adresini vermiş. Ne hâlde olursa olsunlar tutup getirmelerini emretmiş.
Tabii valinin annesi de babası da pek yaşlanmış, o sıralarda babası da hastaymış. Yataktan çıkacak hâli yokmuş garibin. Ama valinin adamları hiç oralı olmamış, zavallı ihtiyarları yaka paça valinin karşısına çıkarmışlar. Vali, babasını görünce iyice böbürlenmiş. “Bak bakalım, beni tanıdın mı?” diye sormuş. Adamcağız boş boş bakınca, vali kızgınlıkla “Hani bir zamanlar, adam olamazsın dediğin çocuğun vardı ya. İşte ta kendisiyim. Gördüğün gibi yanıldın. Koskoca vali oldum” demiş.
İhtiyar, iç geçirmiş. “Ah evlat aaah!” demiş, “Ben sana vali olamazsın demedim ki, adam olamazsın dedim. Haklıymışım bak. Adam olsaydın seni büyüten ihtiyar ana babanı böyle yaka paça getirteceğine, kalkar evimize kadar gelir, elimizi öperdin.”
Bir de insanlık kavramı vardır. İnsanlık demek, insanı insan yapan, insanın doğasını oluşturan niteliklerin hepsi, insanın değerini, saygınlığını veren öz, insana yaraşır yaşama ve düşünme ilkesi ve insanı sevme, insan sevgisi ve insancıl olma gibi anlamlara gelir. Örneğin haksızlık karşısında kayıtsız kalmak, insanlıktan çıkmadır. George Bernard Shaw; “işleyebileceğiniz en büyük günah, başkasından nefret etmek değil, ona kayıtsız kalmaktır. İnsanlık dışı olmanın özü nefret değil kayıtsızlıktır,” der.
Yukarıda söz konusu edilen ayette de insanlıktan çıkmayan bir insan portresi çizilir. Mahkemede kendi tanıdığı suç işlese bile yalancı şahitliğe asla tenezzül etmeyen, boş ve yararsız iş yapanları uyaran, engelleyemezse oradan edeple vakarla uzaklaşan insanlar övülür ve Müslümanın topluma karşı ahlaki görevleri olduğu için, her şeyden önce tam bir insan olması öğütlenir.
Şemsettin ÖZKAN
19.08.2020 KONYA
KAYNAKLAR
1-kuran.diyanet.gov.tr
2-kuranmeali.com
3-egitimsistem.com
4-kelimecim.com5-tr.wikiquote.org
Doğru söze ne hacet. Dünyanın durumunu özetlemiş tebriklerimi sunarım.
“Hepimiz insanız,” derler ortalığa konuşurken. Değiliz kardeş değiliz. Beşeriz belki de hepimiz. Aramızdan bazıları insandır. İçimizden bazıları insan gerçekten de. Çoğunu at çöpe.