(Toplumsal İlişkiler 1851)
فَاسْتَقِمْ كَمَٓا اُمِرْتَ وَمَنْ تَابَ مَعَكَ وَلَا تَطْغَوْا اِنَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصٖيرٌ
“Öyle ise emrolunduğun gibi dosdoğru ol. Beraberindeki tövbe edenler de dosdoğru olsunlar. Hak ve adalet ölçülerini aşmayın. Şüphesiz O, yaptıklarınızı hakkıyla görür.” (Hud/112)
İnsanın sevdiğine verebileceği en güzel armağan ne biliyor musunuz? Öyle yat, kat, araba, villa falan değil. Bunlar somut, maddi şeyler. Mal, mülk.
Erich Fromm; “bir insanın, sevdiği insana verebileceği en güzel hediye, dürüstlüğüdür” derken, bu sorumuza çok net bir cevapla; doğru insan olmaktır, dürüstlüktür cümlesini kurar.
Herkes uğraşır durur doğru insanı bulayım diye, oysa kimse aynaya bakmaz, doğru insan mıyım diye. Sorun insanın bizatihi kendisinde. Başkasında gördüğü kusurlar aslında, aynaya yansıyan insanın kendi aksidir. İnsan başkasını eleştirirken kendini de eleştirir oysa. Lakin ne hikmetse bunun farkına varamaz bir türlü.
Ya da insan birini kıyasıya eleştirip yerden yere vururken birini o esnada kendisinde olmasa bile o eleştirdiği kötü duruma artık o da aday olmuştur. Bir gün o hatayı o da mutlaka işleyecektir. Bu işler karşılıklar esasına göre işler durur. “Pişman olacaksın günün birinde” denildiği gibi şarkıda.
Eğer insan gerçekten dürüstlük istiyorsa, işe öncelikle kendinden başlamalıdır. Önüne gelene doğruluk nutukları atarak değil, uygulamalı olarak insanların kendisinden doğru numuneler aldığı biri olarak işe koyulmalıdır.
Ancak dürüstlük, Hz. Ömer’in ifadesiyle; “pahalı bir mülktür, ucuz insanlarda bulunmaz.” Öyle her insanın kolayca başvurduğu bir tutum ve davranış değildir. Halbuki iman ile dürüstlük (ahlaklı, erdemli) olmak her daim yan yana anılırlar.
Doğruluk deyince sadece sözde doğruluk akla gelmemeli hayatın tüm zaman ve mekanlarında dürüstlük hüküm sürmelidir bir Müslüman için. Sözde doğru ama niyetinde doğru değil olmaz böyle bir dürüstlük. Davranışlarında doğru değil, böyle bir yaklaşım tarzı makbul değildir. Yukarıda ifade ettiğim; “doğruluk pahalı bir mülktür öyle her insanda kolay kolay bulunmaz” sözüyle Hz. Ömer efendimiz, ne kadar haklı değil mi dostlar? O zaman insan, öncelikle dürüstlüğü öyle dışarıda, sağda solda, falanda filanda arayacağına, kendinde aramalı değil midir?
“Dürüstlük dost kapısıdır” diyen Hacı Bektaş Veli ve “dürüstlük size fazla arkadaşlık kazandırmaz, fakat her zaman kalıcı dostlar kazandırır” diyen Dostoyevski, doğruluğun insanın pozitif bakış açısına sahip olmasındaki rolüne işaret eder.
Şemsettin ÖZKAN
21.07.2025 KONYA
KAYNAKLAR
1-kuran.diyanet.gov.tr
2-kuranmeali.com
3-pixabay.com
4-suskunduvar.com