(Toplumsal İlişkiler 854)
اِنَّ اللّٰهَ يَأْمُرُكُمْ اَنْ تُؤَدُّوا الْاَمَانَاتِ اِلٰٓى اَهْلِهَاۙ وَاِذَا حَكَمْتُمْ بَيْنَ النَّاسِ اَنْ تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِؕ اِنَّ اللّٰهَ نِعِمَّا يَعِظُكُمْ بِهٖؕ اِنَّ اللّٰهَ كَانَ سَمٖيعاً بَصٖيراً
“Allah size, emanetleri, kamu görevlerini, devlet işlerini, sorumluluk gerektiren meseleleri mutlaka ehline, kabiliyetli, liyâkatli, bilgili, dürüst ve güvenilir kimselere vermenizi, insanlar arasında hakem-hâkim, idareci olduğunuz zaman, adâletle icraat yapmanızı, hüküm vermenizi emrediyor. Allah size ne güzel öğütler veriyor, sorumluluklarınız konusunda sizi uyarıyor. Allah her şeyi işitir, her şeyi bilir, görür; doğru olanı duyurur, doğruları gösterir.” (Nisa/58)
Hz. Ömer (r.a) efendimizin; “adalet olmadıkça yönetimin, edep olmadıkça asaletin ve cömertlik olmadıkça da zenginliğin faydası olmaz” sözünde üç konu üzerinde durulur;
1- Adalet
2- Edep
3- Cömertlik
Hz. Mevlana; “adalet her şeyi layık olduğu yere koymaktır. Ayakkabı ayağın, külah başındır” derken, adeta adaletin koordinatlarını çizer. Herşey olması gerektiği gibi, yerli yerince, ehline göre olmasını, ehline verilmesi gerektiğini anlatır. Bunu yapacak olanlar yönetim mekanizmasında yetkili olanlar yapacaktır. Eğer olmazsa yönetimlerin topluma bir faydası yok. Pascal da ısrarla; “adaletin kuvvetli, kuvvetlinin de adil olması gerektiğinin” altını çizer. Yukarıda geçen ayette de emanetin ehline, liyakat sahibi olanlara verilmesi istenir.
Asil, soylu, şerefli ve onurlu olduğunu söyleyen toplumun üst katmanına mensup insanlarında da edep yani toplum töresine uygun davranma veya iyi ahlak, incelik, terbiye olarak tanımlanır. İslam’da, hayatın her yönünü kapsayan görgü ve ahlak kurallarıdır. Edep, davranış bağlamında, öngörülen İslami görgü kurallarını ifade eder. Kısacası edep; “inceliktir, adaptır, görgüdür, ahlaktır, terbiyedir, nezakettir ve sevecenliktir. Asalet ancak edeple olursa faydalıdır. Edep yoksa şanlı, şerefli, asil ve soylu bir aileden gelmenin de bir kıymeti harbiyesi yoktur. Mehmet Akif Ersoy ne güzel söyler:
Ne ibrettir kızarmak bilmeyen çehren/ Bırak kardeşim tahsili, git önce edep haya öğren.
Ya zenginliğin ne faydası var kişi cömert olmadıktan sonra? Ne gariptir ki, zenginler de pek öyle cömert olmuyor. Toplumun en cimrileri zenginler arasından çıkar. O zaman neyleyim öyle zenginliği? Ivıra zıvıra dünyanın parasını harcarlar, lakin dışarıda bir fakiri görseler burunlarını kıvırırlar. Bu da zenginlerin psikolojisi.
Şemsettin ÖZKAN
27.10.2022 GÜZELYALI
KAYNAKLAR
1-kuran.diyanet.gov.tr
2-kuranmeali.com
3-pixabay.com