(Toplumsal İlişkiler 1973)
اَفَنَضْرِبُ عَنْكُمُ الذِّكْرَ صَفْحاً اَنْ كُنْتُمْ قَوْماً مُسْرِفٖينَ
“Siz haddini aşan (münkir ve müsrif) bir kavimsiniz diye, şimdi o Zikri (Kur’an’daki İlahi öğüt ve ölçüleri) sizden (muaf tutup) bir yana mı itelim (Kendi emrimizden ve hidayetimizden vaz mı geçelim)?” (Zuhruf/5)
Gerçek şu ki, tartışmalarda, söz düellolarında insan, henüz kendini tanıyamamıştır da, ondan karşısındakilere diklenir durur. Adeta kavgaya tutuşur, muhatabına bağırıp çağırarak, ses tonunu yükseltir ve onu bastırmaya çalışır.
Lakin Gazzali’ye atfedilen bir sözde; “insan, kendini tanıdıkça susar. Çünkü bilir ki, ne çok eksiği var, ne de çok affa muhtaç” denilmesi, insanların zamanla, neden suskunları oynadığını anlatır. Demek ki insan, olgunlaşma sürecine yaşı ilerledikçe, ya da kendini bildikçe, anca girebiliyor.
Geriye dönüp bakınca, ne kadar çok hata yaptığını fark edebiliyor. Affedilmeye ne kadar çok muhtaç olduğunu, anlayabiliyor. Özrünün kabahatinden büyük olduğunun, bilincine erebiliyor. İnsanın kendini bilmesi, çok önemli dostlar!
Haddini bilmek, ya da bir başka ifadeyle insanın sınırlarının nerede başlayıp, nerede bittiğini bilmesi, çok büyük bir erdemliliğin nişanesidir. Medeniyetin, insan olmanın püf noktasıdır.
Hz. Mevlana’nın; “her şeyi bilmene gerek yok, kendini bil yeter” demesi, meselenin ne derece önemli olduğunun veciz bir ifadesidir. Hz. Mevlana’ya sormuşlar;
“o kadar yazarsın, söylersin de ne bilirsin?” diye.
Şöyle cevaplamış;
“– Haddimi bilirim.”
Had bildirme çabasında değil Hz. Pir, haddini bilme gayretinde ve edebindedir. Zaten haddini bilmek de, ancak bu şekilde olabilir ancak.
Haddini bilmek sindirilmek, pasifize olmak demek değildir. Aksine olumlu anlamda aktif olmak demektir. İnsanın neleri yapabileceğinin, neleri de yapamayacağının farkında olması ve ona göre davranışlar sergilemesi demektir.
Haddini bilmek demek, kişinin kendini bilmesi demektir. Yunus Emre’nin dediği gibi;
“İlim ilim bilmektir,
İlim kendini bilmektir.
Sen kendini bilmezsin,
Bu nice okumaktır?”
Şemsettin ÖZKAN
20.11.2025 GÜZELYALI
KAYNAKLAR
1-kuran.diyanet.gov.tr
2-kuranmeali.com
3-pixabay.com
4-suskunduvar.com