(Toplumsal İlişkiler 1863)
قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِكُمْ سُنَنٌ فَسٖيرُوا فِي الْاَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبٖينَ
“Sizden önce de (Sünnetullah gereği) nice süreçler ve hadiseler gelip geçti. Yeryüzünde (ibret için) gezip dolaşın da (Allah’ın hüküm ve haberlerini) yalanlayıcıların (ve isyankâr mücrim kulların) sonlarının nasıl olduğunu görüverin.” (Al-i imran/137)
Türk Edebiyatının en üretken roman yazarlarından Kemal Tahir (1910-1973) Yaşar Kemal’in “İnce Memed”inde eşkiyalığı övmesinin aksine “Rahmet Yolları Kesti”romanında, onu yerden yere vurur ve şu cümleyi kurar; “ahlak düzeni sağlam olmayan ve soyguncularıyla başa çıkamayan bir toplum, ruhunda artakalmış barbarlık duygusunun da baskısıyla, soyguncularına karşı hayranlık duyar.”
Kemal Tahir bu eserinde uzun yıllar Türk edebiyatını meşgul eden eşkıyalık olgusuna başka bir açıdan bakar. Ağalık sisteminin eşkıyalıkla yoğun ilişkisini ve bunun giderek bir zorbalığa dönüştüğünü, halk arasında eşkıyalığa duyulan hayranlığın aslında çaresizlikten kaynaklandığını söyler. Kendi düzenini kurmuş eşkıya eskisi iki ağanın genç yaşta bir kızı kaçırmak için tezgâhladığı oyunlar ve uzun, yağmurlu bir kış gecesinde meydana gelen olaylar hem Eşkıya-ağanın hem halkın hem de zulme uğrayanların gözünden olanca canlılığıyla anlatılmıştır.
Yani celladını seven toplumlar, ahlaki düzeni bir türlü kuramazlarken, içten içe zamanla soyguncularını sevmeye demesek de hayranlık duymaya başlarlar. Derler ki; ‘adamlar çalıyorlar, ama bir şeyler de yapıyorlar’ o karmakarışık cümleleri çok rahat kurmaya başlarlar.
Eşkıya düzenini kimse savunamaz. Eşkiyalık sadece dışarıda olmaz içeride de olabilir. Devletin malı deniz yemeyen keriz felsefesiyle devlet kurumlarının içine sızan bu soyguncu taifesinin Kemal Tahir’in bahsettiği ağalık eşkiyalık düzeninden ne farkı var ki? Bugünün soygunlarını insanlar, biraz da kılıfına uydurarak yapıyor hepsi bu.
Soygun düzeni zamanla da meşru bir hal alıyor. Meşru olmadığı halde. İşin garip tarafı, bu eşkıya tipi insanlardan nefret edileceği yerde, buna tanık olanların ruhlarında birikinti yapmış şiddet duygularının baskısıyla, bu soygunculara hayranlık duyuyorlar; “helal olsun yiyorlar ama yapıyorlar da” sözleri, halk arasında dolaşıp duruyor. Şimdi bu anlayışın altında Kemal Tahir’in sözünü ettiği bu psikoloji yatıyor.
Şemsettin ÖZKAN
02.08.2025 KONYA
KAYNAKALR
1-kuran.diyanet.gov.tr
2-kuranmeali.com
3-pixabay.com
4- kitapdiyari.com.tr